Yaşayan Tarih: Belgrad Ormanı

Belgrad Ormanı, Bizans döneminde de Osmanlı döneminde de İstanbul’un su kaynağı olarak görev yapıyordu. Kanuni Sultan Süleyman, Belgrad Seferi’nden (1521) dönüşte getirdiği Sırp esirlerini Belgrad Ormanı’ndaki Ayvat Köyü’ne yerleştirmiştir. Yerleştirmenin amacı, Bizans’tan kalma eski köyleri yeniden canlandırmaktır. Bu köy zamanla Belgrad Köyü, çevresindeki ormansa Belgrad Ormanı olarak anılmaya başlanmıştır.

30 yıl kadar sonra, Kanuni Sultan Süleyman Belgrad Ormanı’nda bulunan eski su yapılarını onarmak ve yenilerini yapmak için Mimar Sinan‘ı görevlendirmiştir. Orman içindeki bentlerin tümü, bundan 300 yıl kadar sonra yeniden bakımdan geçmiştir.

1620-1839 tarihleri arasında, İstanbul’un özellikle Taksim ve Beyoğlu kesiminin su ihtiyacını karşılamak için Belgrad Ormanı çevresine; Kömürcü Bendi (1620), Büyük Bent (1724), Topuzlu Bent (1750), Ayvad Bendi (1765), Valide Sultan Bendi (1796), Kirazlı Bent (1818) ve Sultan II. Mahmut Bendi (1839) adlı 7 bent inşa edilmiş ya da yeniden yapılmıştır.

Su bentlerinin her birinin tarihi önemi vardır, örneğin; Büyük Bent’ten Bizans İmparatorluğu İmparator Justinian döneminde (6 yy.) 19 km uzaklıktaki Yerebatan Sarnıcı’na su getirilmekteydi.

Bu bentlerden üçünün suları Taksim’e ulaşmakta ve şehre dağıtılmaktaydı; Taksim’in ismi de buradan gelmektedir* [taksim etmek: bölmek, bölüştürmek]

Boğaziçi Üniversitesi Sarıtepe Kampüsü’nde kalan Boğaziçililer’in her gün önünden geçtiği Bahçeköy Kemeri, 1731 yılında Sultan I.Mahmut tarafından yaptırılmıştır. Kemerin uzunluğu 409 metre, yüksekliği 27 metre olup 21 gözlüdür. Bu kemerden; Beyoğlu, Beşiktaş, Ortaköy, Galata, Kuruçeşme, Arnavutköy, Kasımpaşa ve Sultan sarayına su verilmekteydi.

Belgrad Ormanı, 1817 yılında, 70’i süvari, 130’u piyadeden oluşan 200 kişilik bir koruma birliği ile korunurken, şu an sadece 5 korucu ile korunmaya çalışılmaktadır.

Belgrad Ormanı’nda kayıtlara geçen en büyük yangın, 1826 yılında devlet eliyle gerçekleştirilmiştir. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasına isyan eden Yeniçeriler isyan başlatmış, isyancılar kısa bir süre sonra Belgrad Ormanı’nın içine sürülmüştür. Yeniçeriler’in isyanı aradan geçen 3 aya rağmen bastırılamayınca, ormanın büyük bölümü içindeki isyancılarla birlikte yakılmıştır.

Belgrad Ormanı’nda yaşayan Sırplar, II.Abdülhamit döneminde içme sularını kirlettikleri gerekçesiyle 1894 yılında yerleştikleri köylerden çıkarılmışlardır.

Belgrad Ormanı, eski zamanlara çok önemli bir su kaynağı iken İstanbul’un metropole dönüşmesiyle birlikte önemini yitirmiştir. Çünkü burada sağlanan _bir yıllık su, İstanbul’un iki üç günlük su tüketimine ancak karşılık gelmekte_dir.

Fatih Sultan Mehmet de bu ormanı zamanında, av ormanı olarak kullanmış ve buyurmuştur:

Ormanımdan bir dal kesenin kolunu, bir ağaç kesenin başını keserim.

1953 yılında, suyun miktarına ve kalitesine yaptığı olumlu etki göz önünde bulundurularak Bakanlar Kurulu kararıyla ‘Koruma Ormanı’ olarak ilan edilmiştir. Belgrad Ormanı, 1822 yılında _13 bin hektar_lık bir alan kaplarken günümüzde 5408 hektara kadar gerilemiştir. Bu üçte ikilik azalmaya, denetimsiz ağaç kesimleri neden olmuştur. Belgrad Ormanı’nın 635 hektarlık kısmı, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi’nin bilimsel araştırma ve uygulama çalışmalarının yapıldığı bir uygulama alanıdır; bundan dolayı, Türkiye’nin en çok incelenmiş ormanlarından birisidir. sst-trloing

Belgrad Ormanı, kışın yaprak döken çok sayıda ağaç ve bitki türünün oluşturduğu ‘yapraklı’ adı verilen orman türündendir.

Belgrad Ormanı’nın esas ağaç türü meşe olup tüm ormanın %75’ini Sapsız meşe, Saplı meşe, Macar meşesi türleriyle kaplamaktadır. Kuzey yamaçlarında Doğu Kayını ve içlerde Adi Gürgen ile birlikte, güney yamaçlarında Anadolu Kestanesi ağaçlarına rastlanır. Tek tek veya küme halinde bulunan diğer ağaç türleri; kızılağaç, kavak, ıhlamur, sarıçam, akçaağaç, karaağaç, söğüttür. Muşmula, fındık, kiraz, erik, kızılcık, böğürtlen, katır tırnağı, sırım ve laden çalıları da kendilerine ormanda yer bulmaktadırlar.

Belgrad Ormanı içinde sayılamayacak kadar fazla anıt ağaç bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi; 1150 yaşında ve _17m çevre_si olan ‘Yorgun Çınar’ ağacıdır.

Ormanda tam 71 çeşit kuş ve 18 memeli hayvan türü yaşamaktadır. Avlanma yasağı sayesinde yaban hayatı oldukça zengin kalabilmiştir. Öyle ki; tenhalıklarda tilki ya da kurtlara ve yaban domuzlarına, iç bölgelerde ise geyiklere rastlanabilir.